بهینه سازی ریزازدیادی گیاه دارویی ferula assa-foetida l.

آنغوزه (ferula assa- foetida l.) گیاهی است بومی و انحصاری استپ‏های ایران و افغانستان متعلق به تیره چتریان (apiaceae)، با خواص دارویی و صنعتی منحصربفرد که آن را از سایر گونه‏های گیاهی متمایز می‏سازد. بذرهای آنغوزه همچون اکثر گیاهان این تیره دارای خواب نسبتا" طولانی بوده و کوتاه کردن دوره خواب و افزایش میزان جوانه‏زنی به روش‏های آزمایشگاهی می‏تواند در تکثیر و احیای این گیاه موثر واقع شود. در پژوهش حاضر با هدف دستیابی به ماده گیاهی کافی برای کشت درون شیشه‏ای و بهینه‏سازی ریزازدیادی گیاه آنغوزه، تأثیر تیمارهای مختلف فیزیکی و شیمیایی شامل سرما، آبشویی، هورمونga3 ، غلظت نمک‏های معدنی محیط کشت وهم‏چنین اثر سال بر شکستن خواب بذر و پرآوری (ریزازدیادی و ریشه‏زایی) این گیاه در شرایط آزمایشی، در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. در تیمار‏های مربوط به شکست خواب و جوانه‏زنی بذر، 30 لوله آزمایش که هر لوله حاوی یک بذر بود، به عنوان تکرار استفاده شد. آزمون چند دامنه‏ای دانکن نیز به منظور مقایسه میانگین‏ها به‏کار رفت. نتایج نشان داد استفاده از تیمارهای مختلف، تاثیر معنی‏داری بر شکست خواب و افزایش درصد جوانه‏زنی بذر آنغوزه داشت. به گونه‏ای که آبشویی بذر به مدت 6 ساعت با استفاده از سرمادهی مرطوب به مدت 2 هفته در دمای 4 درجه سانتی‏گراد، در محیط کشت ½ ms حاوی 10 میلی‏گرم بر لیترga3، منجر به شکست خواب بذر شده و میانگین جوانه‏زنی را تا 61 درصد در بذور یکساله نسبت به بذور تازه برداشت شده افزایش داد. در آزمایش‏های مربوط به پرآوری آنغوزه نیز، محیطms حاوی یک میلی‏گرم برلیتر هورمون bap در مقایسه با دیگر سیتوکینین‏های بکار رفته (کینتین و 2ip) و هم‏چنین 0/01 میلی‏گرم بر لیتر iba در مقایسه با (naa و پیکلورام)، مناسب‏ترین تیمار به منظور پرآوری گیاهچه‏ها و ایجاد ریشه‏های غده‏ای مناسب برای رشد و تکثیر متوالی گیاه، تشخیص داده شد. در این ترکیب هورمونی، میانگین ارتفاع گیاهچه، 3/96 سانتی‏متر بود که در مقایسه با شاهد (2/28 سانتی‏متر) به میزان 57/6 درصد افزایش نشان داده است. هم‏چنین تعداد ساقه جانبی نیز با میانگین 3 عدد نسبت به شاهد (یک ساقه) به ازای هر ریزنمونه بیشتر بوده است.